page contents
بلاگپایان‌نامه‌ و مقاله‌نویسی

نوشتن پیشینه پژوهش و سبک‌های مختلف آن

نوشتن پیشینه پژوهش از جمله مراحل دشوار و وقت‌گیر پژوهش به شمار می‌رود که معمولا پژوهشگران جوان را به چالش می‌کشد. در این مقاله بعد از بیان اهمیت پیشینه پژوهش، درباره انواع مختلف آن صحبت می‌کنیم.

نوشتن پیشینه پژوهش از جمله مراحل دشوار و وقت‌گیر پژوهش به شمار می‌رود که معمولا پژوهشگران جوان را به چالش می‌کشد.

در این مقاله بعد از بیان اهمیت پیشینه پژوهش، درباره انواع مختلف آن صحبت می‌کنیم.

چرا پیشینه پژوهش لازم است؟

پیشینه پژوهشُ یافته‌های پژوهشی در حوزه موضوعی خاص را نشان می‌دهد.

نحوه توسعه نظریه خاص یا دامنه و حوزه مورد نیاز را برای پژوهشگر آشکار می‌کند.

بنابراین براساس پیشینه پژوهش نقاط ضعف را دریافته و تشخیص می‌دهد، که در چه حوزه‌ای شکاف پژوهشی وجود دارد.

هدف اصلی پیشینه پژوهش مشخص کردن مبنای دانشی در حوزه پژوهشی شماست.

لذا مسیر پژوهش را مشخص کرده و تحلیل شکاف موجود را ممکن می‌سازد.

این دانش جدید موجب می‌شود، فرضیه‌های پژوهشگر شکل بگیرد.

هر خروجی و تولید پژوهشی نیازمند بیان پیشینه پژوهش است.

بنابراین لازم است، پژوهشگران با انواع سبک‌های نوشتن پیشینه پژوهش آشنا باشد.

information databases

انواع پیشینه پژوهش

با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه برخی از مهم‌ترین سبک‌های نوشتن پیشینه پژوهش ذکر می‌شود:

پیشینه پژوهش روایی یا سنتی

این نوع پیشینه پژوهش بدنه و متن یک پژوهش را به طور خلاصه و البته منتقدانه بیان می‌کند.

این نوع پیشینه برای گردآوری و یکپارچه سازی ادبیات پژوهش بسیار مفید است.

هدف اصلی آن ارائه دیدگاهی کلی و جامع به نویسنده و خواننده درباره موضوع می‌باشد.

این نوع پیشینه زمینه‌های مهم پژوهش را برجسته می‌کند.

پیشینه پژوهش روایی نتایج موضوع را ترسیم کرده و شکاف‌ها و کاستی‌های دانشی را توصیف می‌کند.

برای نوشتن پیشینه روایی لازم است، سوال پژوهشی متمرکزی داشته باشید.

پیشینه پژوهش روایی و ساختارمند آن‌جایی از هم متمایز می‌شوند، که معیار انتخاب روش‌های جستجو در آن‌ها متفاوت است.

این مسئله می‌تواند پیشینه نویسی روایی را از تعصب و سوگیری باز‌دارد.

پیشینه پژوهش ساختاری

برای نوشتن پیشینه پژوهش ساختاری در مقایسه با انواع دیگر پیشینه‌ها به رویکردی دقیق‌تر و موشکافانه‌تر نیاز دارید.

این نوع پیشینه بسیار جامع است و جزئیات زمانی منابعی که انتخاب کرده‌اید را بیان می‌کنید‌.

این شکل از پیشینه شواهد موجود را برای پاسخ به یک پرسش به صورت فرمول‌بندی‌شده مرور می‌کند‌.

از روش‌های استاندارد دیگر برای شناسایی و ارزیابی پژوهش‌های مربوط همچنین گردآوری و تحلیل داده‌ها استفاده می‌کند‌.

معمولا پیشینه پژوهش ساختاری روی یک پرسش بسیار تجربی و حائز اهمیت تمرکز دارد و به دنبال رابطه علی و معلولی آن است‌.

مثلا متغییر A تا چه میزان به وقوع متغییر B کمک می‌کند؟

این نوع پیشینه به دو زیر مجموعه تقسیم می‌شود:

فراتحلیل و فراترکیب.

وقتی فراتحلیل انجام می‌دهید با استفاده از روش‌های آماری استاندارد منابع مطالعاتی مربوط به موضوع مورد نظر را تحت بررسی قرار می‌دهید.

در فراتحلیل الگوها و روابط شناسایی و براساس آن نتایج ترسیم می‌شوند.

فراتحلیل با رویکرد پژوهش اکتشافی ارتباط دارد.

از سویی دیگر، فراترکیب، بر تکنیک‌های غیر آماری استوار است.

این روش، یافته‌های چندگانه مطالعات پژوهشی کیفی را یکپارچه، ارزیابی و تفسیر می‌کند.

مرور پیشینه فرا‌ترکیب زمانی انجام می‌شود که به دنبال رویکردی قیاسی-القائی باشید.

پیشینه دامنه‌ای

پیشینه دامنه‌ای بسیار مشابه پیشینه ساختاری یا سیستماتیک است.

تفاوت اصلی این است، که هیچ محدودیتی در منابع موجود وجود ندارد.

هدف از پیشینه دامنه‌ای یافتن تمامی انواع منابعی است که در یک حوزه موضوعی وجود دارد.

هنگام انجام یک بررسی دامنه‌ای منظم نگه‌داشتن ساختارمند استراتژی جستجو بسیار مهم است.

تا مطمئن شوید که می‌توانید جستجوی خود را تکرار و هرگونه شکاف در نتایج را مشخص کنید.

وقتی نتایج را مطالعه و مرتب می‌کنید مجددا برخی از معیار‌های پیشینه ساختاری را به کار گیرید.

تا نتایج جستجوی شما براساس چارچوب‌های کلیدی و به خوبی سازماندهی شوند.

literature review

پیشینه پژوهش استدلالی

همان‌طور که از نامش پیداست، منابع انتخاب شده را به شکل استدلالی بررسی می‌کند.

یک استدلال، فرضیه‌ای که به طور عمیق جاسازی شده یا مسئله فلسفی که پیش از این در ادبیات ایجاد شده را مورد حمایت قرار داده یا رد می‌کند.

هدف اصلی این نوع پیشینه آن است که بررسی ادبیات به نحوی ایجاد شود که دیدگاهی متضاد را به وجود آورد.

با توجه به ماهیت ارزشی برخی از حوزه‌های پژوهشی علوم اجتماعی مثل اصلاحات آموزشی یا کنترل مهاجرت، روش‌های استدالی می‌تواند شکلی قانونی و مهمی از گفتمان برای تحلیل ادبیات پژوهش باشد.

لازم به ذکر است که تعصب و سوگیری به طور بالقوه نقص عمده در پیشینه پژوهش استدلالی است به ویژه زمانی که خلاصه‌ای از پیشینه‌های ساختار‌مند را ارائه می‌دهد.

پیشینه پژوهش یکپارچه

پیشینه پژوهش یکپارچه، داده‌های دست دوم درباره موضوع پژوهش را به صورت یکپارچه بررسی، نقد و ترکیب می‌کند به نحوی که چارچوب‌ها و چشم اندازهای جدیدی در موضوع ایجاد شود.

اگر پژوهش شما به جمع‌آوری داده‌های اولیه و تحلیل داده نیاز ندارد، پس استفاه از پیشینه پژوهش یکپارچه تنها گزینه موجود است.

این نوع از پیشینه مجموعه‌ای از ادبیات را شامل می‌شود که نشانگر فرضیه‌های مرتبط و یکسان باشد.

یک پیشینه پژوهش یکپارچه که به خوبی انجام شده باشد، به عنوان پژوهشی واضح، سخگیرانه و تکراری استانداردهای مشابهی دارد.

پیشینه پژوهش نظری

پیشینه پژوهش نظری روی استحکام نظری یک مسئله، مفهوم یا پدیده  تمرکز دارد.

مرور ادبیات نظری در ایجاد آن‌چه که قبلا وجود داشته، ارتباط بین آن‌ها، این‌که تا چه حد نظریه‌های موجود بررسی شده‌اند.

در این نوع پیشینه، توسعه فرضیه‌های جدیدی که باید آزمون شود نقش مهمی دارد.

اغلب این نوع از پیشینه پژوهش به شناسایی کاستی‌های نظریه‌های مناسب کمک می‌کند.

نشان می‌دهد که نظریه‌های فعلی برای توضیح مشکلات جدید یا در حال ظهور کافی نیستند.

واحد تحلیل می‌تواند بر مفهومی نظری یا کل نظریه یا چارچوب آن تمرکز کند.

در بخش‌های ابتدایی‌تر پیشینه پژوهش لازم است نوع پیشینه پژوهش خود را مشخص کنید.

دلایلی را هم برای انتخاب خود ارائه دهید.

انتخاب نوع خاصی از پیشینه پژوهش باید بر حوزه پژوهش، مسئله پژوهش و روش‌های پژوهش منطبق باشد.

البته می‌توانید به طور خلاصه درباره انواع دیگری که در بالا توضیح داده شد هم صحبت کنید.

پیشینه پژوهش تاریخی

پیشینه پژوهش تاریخی بر تفسیر پژوهش در یک دوره زمانی تاکید دارد، اغلب با اولین باری که مسئله، مفهوم، نظریه یا پدیده در ادبیات وارد شد،  شروع می شود.

سپس تحولاتش در نظمی علمی دنبال می شود. هدف از این نوع پیشینه‌نگاری آن است که پژوهش را در بافتی تاریخی قرار دهد تا ارتباطش با پیشرفتهای رخ داده را نشان دهد و مسیر پژوهش‌های آتی را روشن کند.

پیشینه روش شناسانه

همیشه پژوهش بر اینکه چه کسی چه کاری را انجام داد یا محتوای پژوهش متمرکز نمی‌شود.

گاهی بر اینکه چگونه آن کار انجام شد به عبارتی بر تحلیل روش تاکید دارد.

این روش چارچوب قابل درکی در سطح‌های مختلف ارائه می‌کند مثل نظریه‌ها، زمینه‌های حقیقی، رویکردهای پژوهشی و روش‌های گردآوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها.

لذا پژوهشگران می‌توانند طیف گسترده‌ای از دانش را از سطح مفهومی به اسناد عملیاتی تبدیل کنند که در زمینه هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، ادغام کمی و کیفی، نمونه‌گیری، مصاحبه، جمع‌آوری و تحلیل داده استفاده می‌شود و به برجسته‌سازی بسیاری از مسائل اخلاقی که باید در مطالعات خود نسبت به آنها آگاه باشیم کمک می‌کند.

مقاله A typology of reviews: an analysis of 14 review types and associated methodologies گزارشی مروری از ریخت شناسی 14 نوع پیشینه نویسی را ارائه داده است که می توانید برای اطلاعات بیشتر به آن مراجعه کنید.

فیلم آموزشی پیشینه‌نویسی هدفمند

در بحث پیشینه‌نویسی از جمله چالش‌های مهم دانشجویان در تحقیقات علمی، نحوه مواجه با ادبیات تجربی است. شکل سنتی مواجه با ادبیات تجربی موجب شده که نقش مرور پیشینه‌ها در تحقیقات معنای محتوای زائد پیدا کند، در حالی که مرور پیشینه‌ها به شکل هدفمند علاوه براینکه در انتخاب دقیق موضوع نقش اساسی ایفا می‌کند، نقش کارکردی در شناسایی شکاف‌های دانش دارد. بنابراین مرورهدفمند نقش‌های چندکارکردی (انتخاب غیرتکراری عناوین، شناسایی شکاف‌های دانش، جهت گیری به فرایند تحقیق، امکان چاپ مقاله از فصل مرور ادبیات و…) را در پژوهش‌های علمی برعهده دارد. در این آموزش به شکل کاربردی و عملیاتی تلاش خواهد شد تا دانشجویان و محققان با نحوه هدفمند مواجه با ادبیات تجربی آشنا شوند.

برای اطلاعات بیشتر و تهیه این فیلم آموزشی به آی‌دی زیر در تلگرام پیام دهید:

https://t.me/sh_sadeghi_g

مشاهده بیشتر

شهربانو صادقی گورجی

شهربانو صادقی گورجی هستم. کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی. قصد دارم تجربیات ۲۰ ساله خودم رو در حوزه مهارت‌های سواد اطلاعاتی و جستجو و بازیابی منابع به دانشجویان و پژوهشگران منتقل کنم. امید است با تجهیز به مهارت‌های دانشی، زندگی بهتری برای خود و اطرافیانمان رقم بزنیم و جامعه دلخواهی را بسازیم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا