page contents
بلاگروش‌شناسی پژوهش

گراندد تئوری به زبان ساده به همراه معرفی منبع

گراندد تئوری یکی از روش‌های پژوهش کیفی است که در سال 1967 به وسیله گلیزر و اشتراوس ایجاد شد. در این مقاله به مهمترین نکات این روش به طور خلاصه اشاره می‌کنیم و در انتها منابعی برای مطالعه بیشتر معرفی می‌شود.

این مقاله بر مبنای مطالب کتاب مرجع پژوهش نوشته شده است که برای آگاهی از جزئیات بیشتر می‌توانید به متن اصلی کتاب مراجعه کنید.

در روش گراندد تئوری از ابتدا ملاحظاتی باید درنظر گرفته شود:

  • مفهوم روش و انواع آن
  • ملاحظات نمونه‌گیری
  • ملاحظات جمع‌آوری داده‌ها
  • ملاحظات تحلیل یافته‌ها
  • روش‌های تعیین اعتبار نتایج

کاربرد گراندد تئوری

اگر در یک زمینه خاص پژوهش جامعی وجود نداشته باشد یا نقص دانشی وجود داشته باشد از پژوهش داده بنیاد استفاده می‌شود. بنابراین در پژوهش داده بنیاد برخلاف پژوهشهای دیگر به جای اینکه متکی بر نظریه‌های موجود باشد، بر تدوین نظریه و فرضیه توسط پژوهشگر تاکید می‌کند.

گراندد تئوری زمانی استفاده می‌شود که هدف مطالعه تدوین، تعدیل یا اصلاح یک نظریه باشد زیرا:

  • یا نظریه جهان شمول وجود ندارد و یا اینکه نظریه‌های موجود ضعف دارند.
  • فرضیه‌های موجود کافی نیستند و به گزاره‌های فرضیه‌ای بیشتری نیاز است.
  • تاکید بر نظریه واقعی است به جای صوری (دیدگاه اینجا و اکنون)

نظریه در گراندد تئوری چگونه استخراج می‌شود؟

براساس تجارب زندگی روزمره، مراودات، مستندات، ادبیات و مشاهدات نظریه استخراج می‌شود. به بیان دکتر قاسمی گراندد تئوری یک روش میان ذهنی است که از تجربه اذهان برای درک اشتراکات استفاده می‌کند. کتاب پژوهش جامع از روش به عنوان عکسبرداری با لنزهای مختلف یاد می‌کند که ابتدا عکس کلی گرفته می‌شود و سپس با لنزهای مختلف صفحه‌های نزدیک و نزدیک‌تر ثبت می‌شود.

تاریخچه گراندد تئوری

گراندد تئوری ابتدا در سال ۱۹۶۷ توسط گلیزر و اشتراوس ایجاد و پس از آن هریک از این دو پژوهشگر مسیر خود را در پیش گرفت و در ادامه افراد دیگری هم رویکردهایی را اضافه کردند تاکنون ۱۳ رویکرد ایجاد شده است.

grounded theory

پنج رویکرد اصلی گراندد تئوری

رویکرد ظاهرشونده کلاسیک توسط گلیزر با استعاره قابله معرفی شد. در این رویکرد نظریه در فرایند تکوین پیدا می‌کند.

رویکرد نظام‌مند و پارادایمی با استعاره ریخته‌گر به وسیله اشتراوس و کوربین مطرح شد. در این رویکرد نظریه در قالب یک مدل پارادایمی از پیش تعیین شده شکل می‌گیرد.

رویکرد ساخت‌گرای چارمز با استعاره مفسر بر واقعیت‌های چندگانه و تفسیری تاکید دارد. نظریه براساس جمع‌آوری داده‌ها از محیط پژوهشگر و تفسیر معنای موجود در آنها ساخته می‌شود.

رویکرد تحلیل موقعیت نیز با استعاره افشاگر توسط کلارک ارائه شد. در این رویکرد نظریه براساس توجه دائمی به موقعیت سوژه مورد مطالعه و عناصر انسانی و غیرانسانی اثرگذار اطراف سوژه شکل می‌گیرد.

رویکرد تحلیل ابعاد شارتزمن هم با استعاره رقصنده ساخت نظریه را منوط به توجه به ابعاد مختلف تاثیرگذار در پدیده اصلی می‌داند.

دیگر رویکردهای مطرح شده در گراندد تئوری

رویکرد رئالیسم انتقادی الیور بر ایجاد چارچوب فلسفی از ابعاد سه گانه زیر تاکید دارد:

  • واقعیت در حوزه ساختار
  • مکانیزم در حوزه رخداد
  • تجربه در حوزه ادراکات و تجربیات

رویکرد انعکاسی الوسون و اسکالبرگ که ساخت نظریه را با توجه به انعکاس نگرش پژوهشگر مطرح می‌کند و برای آن چهار سطح قائل است:

  • تداخل با موارد تجربی یا محاسبه عددی در مصاحبه‌ها، مشاهده واقعیت‌ها و سایر موارد کمی و تجربی
  • تفسیر معانی و مفاهیم پایه
  • تفسیر انتقادی ایدئولوژی، قدرت و بازتولید اجتماعی
  • انعکاس در متون تولیدی و زبان مورد استفاده از جمله تصاحب متن، ادعای قدرت، انتخاب سلیقه‌ای پیام‌های متن.

در این رویکرد پژوهشگر به نحوی عمل می‌کند که به نتایج مورد نظر برسد و این به صورت ناخودآگاه اتفاق می‌افتد.

رویکرد چندگانه توسط گولد کوهل و گرانهولم ایجاد شد. در مراحلی از ساخت نظریه، از نظریه‌های موجود برای الهام‌بخشی و رفع پریشانی داده‌ها استفاده کرد (مقایسه و مقابله با سایر نظریه‌ها).

رویکرد فمینیستی ووست بر چالش‌های بانوان در پژوهش از جمله تبعیض جنسیتی و رفتارهای غیرعادلانه تاکید دارد.

رویکرد دیداری کونکی بر داده‌های بصری و مدل تصویربرداری چندتایی برای رسیدن به نظریه تاکید دارد.

رویکرد آگاه یا مطلع تورنبرگ به تولید نظریه از ادبیات پژوهشی و چارچوب‌های نظری موجود اذعان دارد.

رویکرد کمی‌گرایی نیز توسط گلیزر مطرح شد. در این رویکرد استفاده از داده‌های کمی برای تحلیل کیفی و کشف نظریه را بلامانع می‌داند.

رویکرد نظریه‌های نوظهور توسط خنیفر (یک ایرانی) مطرح شده است.

رابطه بین فرضیه و نظریه

با توجه به اینکه در پژوهش گراندد تئوری فرضیه و نظریه در جایگاه‌های مختلف به کار رفته است لازم است توضیحی درباره این دو مفهوم ارائه شود.

فرضیه حدسی هوشمندانه براساس مشاهدات و نظریات موجود است. اگر پشیبانی لازم از بعد نظریات وجود نداشته باشد از روش گراندد تئوری استفاده می‌شود.

نظریه حاصل از گراندد تئوری قلمرو محدود و رویکردی واقعی‌تر دارد.

مفهوم اگر، پس، آنگاه

اگر کنش‌های مناسبی متناسب با شرایط و زمینه‌ها وجود داشته باشد، پس موجبات علی شرایط فراهم می‌شود و آنگاه شاهد پیامدها و نتایج خواهیم بود.

مسیر کار در گراندد تئوری منبعث از داده‌هاست. بجای آغاز با نظریه خاص، با تاکید بر داده‌های یک موقعیت خاص دنبال و به نظریه ختم می‌شود.

از مهمترین ویژگی‌های گراندد تئوری همزمانی جمع‌آوری داده‌ها و تجزیه و تحلیل و مقایسه مداوم داده‌هاست.

روش سرچ مقالات گراندد تئوری

براساس اصول مقاله‌نویسی پژوهشگران معمولا در چکیده و بخش روش‌شناسی به روش پژوهش خود اشاره می‌کنند. بنابراین در این بخش از مقالات می‌توان به دنبال اصطلاحات مرتبط گشت. گاهی اوقات هم نویسندگان در عنوان مقاله روش پژوهش خود را بیان می‌کنند. در نتیجه در پایگاه‌هایی که امکان جداسازی و جست‌وجوی تفکیکی براساس فیلدها وجود داشته باشته می‌توانید از اصطلاح grounded theory در فیلد عنوان و چکیده استفاده کنید.

با توجه به تنوع اصطلاحات به کارگرفته شده برای مطالعات گراندد تئوری و همچنین نقص پایگاه‌های فارسی در تفکیک کامل متادیتا جست‌وجوی منابع فارسی با دشواری بیشتری مواجه است.

لازم به ذکر است صرف وجود اصطلاحات مرتبط با گراندد تئوری به عنوان روش پژوهش در تایید منبع کافی نیست بلکه باید پژوهشگران با نگاهی تیزبینانه و از روی آگاهی منابع یافت شده را از نظر درستی کاربست روش تحقیق بررسی کنند.

معرفی منابع برای گراندد تئوری

در ادامه تعدادی از کتاب‌های در زمینه روش پژوهش گراندد تئوری معرفی می‌شود. برخی از این منابع قابل دانلود می‌باشند.

Constructing Grounded Theory: A Practical Guide through Qualitative Analysis

Author(s): Kathy Charmaz

Series: Introducing Qualitative Methods series

Publisher: SAGE Publications Ltd, Year: 2006

دانلود متن کامل

Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory

Author(s): Anselm C. Strauss, Juliet Corbin

Publisher: Sage Publications, Inc, Year: 1998

 

دانلود متن کامل

Grounded Theory in Management Research (SAGE Series in Management Research)

Author(s): Karen Locke

Year: 2001

دانلود متن کامل

Using Grounded Theory In Nursing

Author(s): Rita Sara Schreiber, Phyllis Noerager Stern

Publisher: Springer, Year: 2001

دانلود متن کامل

The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research

Author(s): Barney Glaser, Anselm Strauss

Publisher: Aldine Transaction, Year: 1967

دانلود متن کامل

Situational Analysis: Grounded Theory After the Postmodern Turn

Author(s): Adele E. Clarke

Publisher: SAGE, Year: 2005

دانلود متن کامل

Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory

Author(s): Juliet M. Corbin, Anselm Strauss

Publisher: SAGE Publications, Inc, Year: 2007

 

دانلود متن کامل

Five Ways of Doing Qualitative Analysis: Phenomenological Psychology, Grounded Theory, Discourse Analysis, Narrative Research, and Intuitive Inquiry

Author(s): Frederick J. Wertz et al.

Publisher: The Guilford Press, Year: 2011

دانلود متن کامل

The SAGE Handbook of Grounded Theory

Author(s): Antony Bryant, Kathy Charmaz

Publisher: SAGE Publications Ltd, Year: 2007

 

دانلود متن کامل

Doing Quantitative Grounded Theory

Author(s): Barney Glaser

Publisher: Sociology Press, Year: 2008

 

دانلود متن کامل

Grounded Theory in Applied Linguistics Research: A practical guide

Author(s): Gregory Hadley

Publisher: Routledge, Year: 2017

دانلود متن کامل

Developing Grounded Theory: The Second Generation

Author(s): Janice M. Morse et al.

Series: Developing Qualitative Inquiry 3

Publisher: Routledge, Year: 2009

دانلود متن کامل

The SAGE Handbook Of Current Developments In Grounded Theory

Author(s): Antony Bryant, Kathy Charmaz

Publisher: SAGE Reference/SAGE Publications, Year: 2019

 

دانلود متن کامل

 

Constructing grounded theory

Author(s): Charmaz, Kathy

Series: Introducing qualitative methods

Publisher: SAGE Publications, Year: 2014

 

دانلود متن کامل

 

The Varieties of Grounded Theory

Author(s): Antony Bryant

Series: SAGE Swifts

Publisher: SAGE Publications, Year: 2019

دانلود متن کامل

روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تاکید بر “نظریه‌ی برپایه” (گراندد تئوری GTM)

دکتر مسعود فراستخواه

این کتاب در سال 1400 به چاپ دهم رسیده است.

روش تحقیق گراندد تئوری: راه و روش نظریه‌پردازی در علوم انسانی و بهداشتی

دکتر محسن ادیب حاج باقری

 

اصول تحقیق کیفی: شیوه‌ها و رویه‌های توسعه گراندد تئوری

جولیت‌ام. کوربین

آنسلم‌ال. استراوس

این کتاب توسط چند مترجم ترجمه شده و انتشارات اندیشه رفیع آن را منتشر کرده است.

 
مشاهده بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا