کتاب هفت گام در پژوهش کاربردی از حسین سلیمی انتشارات علمی 1398

انجام یک تحقیق موفق، مستلزم پیمودن گام‌های مشخص و اصولی است. این گام‌ها به عنوان نقشه راهی عمل می‌کنند که پژوهشگر را از نقطه آغاز تا انتهای تحقیق هدایت می‌کنند. در این مقاله، به تشریح هفت گام کلیدی در پژوهش می‌پردازیم:

گام اول پژوهش: انتخاب موضوع

انتخاب موضوع مناسب، اولین و مهم‌ترین گام در هر تحقیقی است. موضوع باید دارای ویژگی‌هایی مانند اهمیت، جذابیت، قابلیت اجرا و تازگی باشد. برای انتخاب موضوع مناسب، می‌توانید از منابع مختلفی مانند مطالعات پیشین، مقالات علمی، نظرات متخصصان و مشکلات و نیازهای جامعه استفاده کنید.

مثال: فرض کنید در حوزه مدیریت منابع انسانی فعالیت می‌کنید، موضوع‌های مرتبط با انگیزش کارکنان، رهبری سازمانی یا بهبود عملکرد سازمانی را مورد بررسی قرار دهید

گام دوم پژوهش: تعیین نوع پژوهش و مبانی نظری

پس از انتخاب موضوع، باید نوع پژوهش خود را مشخص کنید. به طور کلی، دو نوع پژوهش کمی و کیفی وجود دارد. پژوهش‌های کمی به دنبال توصیف و تبیین روابط بین متغیرها هستند، در حالی که پژوهش‌های کیفی به دنبال درک و تفسیر پدیده‌ها و تجارب انسانی هستند.

در این مرحله، باید به مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق خود بپردازید. مبانی نظری به شما کمک می‌کند تا چارچوبی برای تفسیر یافته‌های خود داشته باشید.

مثال: در موضوع “بررسی تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان”، می‌توانید از نظریه‌های مربوط به اعتیاد به اینترنت، سلامت روان و سرمایه اجتماعی استفاده کنید.

گام سوم پژوهش: طرح مسئله یا پرسش پژوهش

پس از انتخاب موضوع و تعیین نوع پژوهش، باید مسئله یا پرسش پژوهش خود را به طور واضح و دقیق بیان کنید. مسئله یا پرسش پژوهش، بیانگر هدف و جهت تحقیق شما است.

مثال: در موضوع “بررسی تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان”، می‌توانید پرسش‌های زیر را مطرح کنید:

• تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر اضطراب و افسردگی دانشجویان چیست؟
• آیا بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و سلامت روان دانشجویان رابطه‌ای وجود دارد؟

گام چهارم پژوهش: ساختن فرضیه

فرضیه، گزاره‌ای است که به رابطه بین متغیرها می‌پردازد. فرضیه‌ها باید قابل آزمون باشند و به تبیین یافته‌های تحقیق کمک کنند.

مثال: در موضوع “بررسی تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان”، می‌توانید فرضیه‌های زیر را مطرح کنید:

• استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی با افزایش اضطراب و افسردگی دانشجویان مرتبط است.
• دانشجویانی که از شبکه‌های اجتماعی به طور فعال استفاده می‌کنند، از سلامت روان بهتری برخوردارند.

گام پنجم پژوهش: تعیین و تعریف عملیاتی و شاخص‌سازی متغیرها

در این مرحله، باید متغیرهای مورد مطالعه خود را به طور عملیاتی تعریف کنید. تعریف عملیاتی، بیان نحوه اندازه‌گیری متغیرها است.

همچنین باید برای هر متغیر، شاخصهایی را تعیین کنید. شاخص‌ها، ویژگی‌های قابل اندازه‌گیری متغیرها هستند.

مثال: در موضوع “بررسی تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان”، متغیرها عبارتند از:

• متغیر مستقل: استفاده از شبکه‌های اجتماعی (میزان استفاده، نوع استفاده)
• متغیر وابسته: سلامت روان (اضطراب، افسردگی)

شاخص‌های متغیر “استفاده از شبکه‌های اجتماعی” می‌توانند شامل میزان زمان استفاده، تعداد دفعات ورود به شبکه‌های اجتماعی و نوع شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده باشند.

شاخص‌های متغیر “سلامت روان” می‌توانند شامل نمره‌های پرسشنامه‌های اضطراب و افسردگی باشند.

گام ششم پژوهش: گردآوری اطلاعات و داده‌ها

پس از تعیین متغیرها و شاخص‌ها، باید اطلاعات و داده‌های مورد نیاز خود را جمع‌آوری کنید. روش‌های مختلفی برای جمع‌آوری اطلاعات وجود دارد، مانند:

• مطالعات کتابخانه‌ای و مرور منابع علمی
• انجام پیمایش و استفاده از پرسشنامه
• مصاحبه با افراد متخصص یا جامعه آماری
• مشاهده و مشارکت در پدیده مورد مطالعه

مثال: در موضوع “بررسی تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان”، می‌توانید از روش‌های زیر برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده کنید:

• مطالعه مقالات علمی در زمینه استفاده از شبکه‌های اجتماعی و سلامت روان
• انجام پیمایش و توزیع پرسشنامه بین دانشجویان
• مصاحبه با دانشجویانی که به طور فعال از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند

گام هفتم: تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده‌ها

پس از جمع‌آوری اطلاعات، باید آن‌ها را تجزیه و تحلیل کنید. روش‌های مختلفی برای تجزیه و تحلیل داده‌ها وجود دارد، مانند:

• آمار توصیفی
• آمار استنباطی
• تحلیل محتوا

مثال: در موضوع “بررسی تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان دانشجویان”، می‌توانید از روش‌های زیر برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده کنید:

• آمار توصیفی برای توصیف داده‌ها مانند میانگین، انحراف معیار و فراوانی
• آمار استنباطی برای آزمایش فرضیه‌ها مانند آزمون تی تست و رگرسیون
• تحلیل محتوا برای تفسیر مصاحبه‌ها

نتیجه‌گیری:

انجام تحقیق، فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است که نیازمند دقت و ظرافت است. پیمودن گام‌های ذکر شده در این مقاله، به شما کمک می‌کند تا تحقیقی اصولی و موفق انجام دهید.

نکات مهم:

• در هر گام، به منابع علمی معتبر استناد کنید.
• از ابزارهای مناسب برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده کنید.
• یافته‌های خود را به طور منطقی و منسجم تفسیر کنید.
• نتایج تحقیق خود را به صورت شفاف و دقیق گزارش کنید.

کتاب هفت گام در پژوهش کاربردی از حسین سلیمی علاوه بر مرور رویکردهای معرفت شناسانه به روش، با بهره از روش “پژوهش روشمند یا تجربی”، به ارائه ی گام های هفت گانه ای می پردازد که یک پژوهشگر برای ساماندهی دقیق و درست مراحل تحقیق و قرار دادن آن در یک برنامه منظم به آن ها نیاز دارد. شیوه ای موثر و کاربردی که محقق را از سرگشتگی روش شناختی و پراکندگی مطالعاتی رهایی می دهد.