page contents
بلاگمهارت‌های پژوهشگری

مهارت پژوهشگری: تفکر انتقادی برای دانشجویان

تفکر ناب، مستقل، انتقادی و توان توسعه مفاهیم نظری اصول کلی تفکر انتقادی است.

لذا برای آشنایی با چیستی تفکر انتقادی و کسب مهارت‌های مربوط به آن لازم است ، هر فرد در موقعیت های مختلف سوالاتی از خود بپرسد .

در ادامه پرسش‌هایی که در فکر منتقد می‌گذرد ارائه می‌شود.

پرسش‌های این مهارت

زمانی که دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی و به ویژه دکترا است باید به بسیاری از این پرسش‌ها پاسخ مثبت دهد:

  • آیا می‌توانید مسائل و شکاف‌های موجود در منابع اطلاعاتی حوزه پژوهشی خود را شناسایی کنید؟
  • آیا می‌توانید واژگان و اصطلاحات تخصصی خود را به نحوی توضیح دهید که افراد غیرمتخصص آن‌را درک کنند؟
  • آیا می‌توانید مفاهیم کلیدی در حوزه پژوهشی خود را شناسایی کرده و اهمیت آن را شرح دهید؟
  • آیا می‌توانید دو نظریه یا پدیده مشابه را با هم مقایسه کنید و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را بیان کنید؟
  • آیا می‌توانید یک مطالعه پژوهشی را از نظر مفروضات، محدودیت‌ها و مزایا نقد کنید؟
  • آیا می‌توانید درباره مفاهیم نظری حوزه پژوهشی خود بحث و تبادل نظر کنید؟
  • آیا می‌دانید چگونه برای توسعه مجموعه‌ای از مصداق‌ها (مثل داده‌ها، آثار هنری، شیوه‌ها و مفاهیم) طرح طبقه بندی ایجاد کنید؟
  • آیا مسیر‌های جدیدی برای پژوهش خود پیشنهاد کرده اید؟
  • آیا می‌توانید ایده های پژوهشی جدیدی را تولید کنید؟

روش‌های بهبود این مهارت

در ادامه مثال‌هایی از منابعی ارائه شده ، که کمک می‌کند با استفاده از آن‌ها مهارت تفکر انتقادی خود در رابطه با پژوهش را بهبود دهید:

  • از منابع مرور پیشینه‌ای استفاده کنید که ارزیابی آزمایش شما را داشته باشد
  • از منابع نوشته شده انتقادی استفاده کنید که 2 نظریه یا رویکرد را مقایسه کرده باشد
  • از منابعی که چارچوب، الگو یا نظریه موجود را اصلاح کرده یا توسعه داده باشد استفاده کنید
  • از منابعی که چارچوب، الگو یا نظریه جدیدی را همراه با دلیل ارائه داده باشد استفاده کنید

تفکر انتقادی نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران ضرورت دارد ، بلکه در زندگی روزمره و تمامی افراد بسیار مهم است .

از این رو انتظار می رود کسانی که به دنبال تفکر انتقادی هستند در موقعیت‌های مختلف 6 دسته از پرسش‌ها را از خود بپرسند:

چگونه؟

  • چگونه این مسئله شبیه به …… است؟
  • چگونه این موضوع کار‌ها را مختل می کند؟
  • چگونه حقیقت را در مورد این موضوع بدانیم؟
  • چگونه با این مسئله به طور ایمن روبرو شویم؟
  • چگونه این موضوع به نفع ما یا دیگران است؟
  • چگونه این موضوعی به ضرر ما یا دیگران است؟
  • چگونه آینده این مسئله را ببینیم؟
  • چگونه می‌توانیم این موضوع را برای خوبی خودمان تغییر دهیم؟

چه؟

  • چه چیزی جزء نقاط قوت و ضعف است؟
  • چه دیدگاه دیگری وجود دارد؟
  • چه جایگزین دیگری دارد؟
  • چه استدلال مخالف دیگری وجود دارد؟
  • چه سناریو و حالتی بهترین و بدترین است؟
  • چه چیزی بیشترین و کمترین اهمیت را دارد؟
  • چه کاری می توانیم برای ایجاد یک تغییر مثبت / اجتماعی انجام دهیم؟

چه وقت؟

  • چه وقت این مسئله قابل قبول یا غیر قابل قبول است؟
  • چه وقت این امر به نفع جامعه است؟
  • چه وقت این مشکل ایجاد می‌شود؟
  • چه وقت بهترین زمان برای انجام اقدام است؟
  • چه وقت می دانیم که موفق شده‌ایم؟
  • چه وقت این مسئله در تاریخ نقش بازی کرده است؟
  • چه وقت می‌توانیم انتظار تغییر داشته باشیم؟
  • چه وقت باید کمک بخواهیم؟

کجا؟

  • این را در کجای دنیای واقعی می‌توانیم ببینیم؟
  • در کجا مفاهیم یا موقعیت های مشابه وجود دارد؟
  • کجا بیشترین نیاز وجود دارد؟
  • در کجای جهان این مشکل وجود دارد؟
  • از کجا می‌توانیم اطلاعات بیشتری کسب کنیم؟
  • ما کجای ماجرای کمک هستیم؟
  • این ایده ما را به کجا خواهد برد؟
  • نقاط بهبود کجاست؟

چه کسی؟

  • چه کسی سود می‌برد؟
  • چه کسی ضرر می‌کند؟
  • چه کسی تصمیم گیری می‌کند؟
  • چه کسی بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرد؟
  • چه کسی درباره اش بیشتر صحبت می‌کند؟
  • چه کسی بهترین فرد برای مشورت است؟
  • چه کسی فرد کلیدی این ماجراست؟
  • چه کسی به این منظور به رسمیت شناخته می‌شود؟

چرا؟

  • چرا این موضوع، یک مشکل یا چالش به شمار می‌رود؟
  • چرا این مسئله به من یا دیگران مربوط است؟
  • چرا این حالت بهترین یا بدترین سناریو است؟
  • چرا مردم تحت تاثیر این مسئله قرار می‌گیرند؟
  • چرا مردم باید درباره این موضوع بدانند؟
  • چرا این موضوع اینقدر طولانی شده است؟
  • چرا اجازه دادیم این اتفاق بیفتد؟
  • چرا این نیاز امروز وجود دارد؟

 

مقاله مهارت‌های پژوهشی مورد نیاز دانشجویان دکترا را ببینید

مشاهده بیشتر

شهربانو صادقی گورجی

شهربانو صادقی گورجی هستم. کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی. قصد دارم تجربیات ۲۰ ساله خودم رو در حوزه مهارت‌های سواد اطلاعاتی و جستجو و بازیابی منابع به دانشجویان و پژوهشگران منتقل کنم. امید است با تجهیز به مهارت‌های دانشی، زندگی بهتری برای خود و اطرافیانمان رقم بزنیم و جامعه دلخواهی را بسازیم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا