پیش‌نیازهای نوشتن یک مقاله دانشگاهی برای یک دانشجو یا پژوهشگر مبتدی چیست؟
در جامعه علمی، اساتید و پژوهشگران بارها با این سوال دانشجویان مواجه هستند که نمی‌دانم چرا نمی‌توانم بنویسم؟
در پشت این پرسش مسائلی وجود دارد که ابتدا باید پاسخ داده شود، چرا که ممکن است پاسخ این پرسش هم باشد.
اصلا ما برای نوشتن به چه چیزهایی نیاز داریم؟ چه عوامل درونی یا بیرونی اگر نباشند نمی‌توانیم بنویسیم؟
از نظر ذهنیت و آمادگی فکری باید به چه مرحله‌ای برسیم که نوشتن هم برای ما مثل صحبت کردن ساده باشد؟
با شناسایی عوامل بازدارنده و تلاش برای رفع آن نه تنها می‌توانیم مقاله‌های خوب بنویسیم بلکه حتی از این نوشتن لذت ببریم.
چرا نوشتن مقاله اینقدر سخت است؟
چند دلیل را می‌توان برای این سوال ذکر کرد. اینکه چرا ما از نوشتن مقاله لذت نمی‌بریم ممکن است به دلایل زیر باشد:
- چیزی که باید درباره آن بنویسیم مورد علاقه استاد ماست نه خودمان،
- نوشتن را با این هدف انجام می‌دهیم که تکلیف کلاسی ارائه دهیم،
- چندان علاقه نداریم زحمت بکشیم در حالیکه مقاله نوشتن کار دشواریست.
اگر ما روی علاقه استاد یا نمره‌ای که قرار است از نوشتن مقاله به دست بیاوریم تمرکز کنیم از آن لذت نخواهیم برد.
تاکید و تمرکز روی عوامل بیرونی ناخودآگاه ذهن ما را تعطیل می‌کند. ناخودآگاه منبع تغذیه خلاقیت است.
خلاقیت لذت‌آفرین است. ما با خلاقیت در کار سرگرم می‌شویم و از آن کار حس خوب به دست می‌آوریم. (جو بانتینگ)
تصور آدم‌ها از نوشتن خود دو گونه است دسته اول از نوشتن لذت می‌بردن و دسته دوم نوشتن را کاری سخت و ملال‌آور می‌دانند.
دسته دوم احتمالا بیشتر به پیش‌نیازهای نوشتن یک مقاله دانشگاهی نیاز دارند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
خود را باور داشته باش
شاید واقعا نتوان کسب و کار یا حوزه‌ای را تصور کرد که از نوشتن بی‌نیاز باشد.
اگر قرار است دانشجو باشید یا در حوزه‌های دانش‌محور فعالیت کنید، به نوشتن یک مقاله دانشگاهی ناگزیر هستید.
پس سندروم “من نمی‌توانم بنویسم”، از “نوشتن متنفرم”، “نویسنده نخواهم شد” و … را کنار بگذارید.
هرچه مطلبی که قصد دارید بنویسید مهمتر باشد احتمالا در مواجه با آن بیشتر دچار اضطراب خواهید شد.
این اضطراب به نوعی ترس در درون شما منجر می‌شود که خود عامل اضطرابی بیشتر می‌شود.
در نهایت خود را قلم به دست همراه با کاغذی سفید می‌بینید که از ابتدا همچنان سفید باقی‌مانده است.
پس به جای عبارت‌های منفی که قدرت حرکت را از شما می‌گیرد، خود را باور داشته باشید و ذهن خود را برای نوشتن آماده کنید.
بیش از حد فکر نکن، شروع کن
یکی از دلایل ناتوانی در نوشتن فکر کردن بیش از حد نیاز است. این عامل باعث می‌شود که فرد در کار خود تعلل کند.
هرچه میزان این پیش‌اندیشی و به تعویق انداختن کار بیشتر باشد، فرد با مسئله بزرگتری مواجه خواهد شد.
معمولا ما آدم‌ها یک اصل کلی برای خودمان داریم و وقتی نمی‌خواهیم کاری را انجام دهیم می‌گوییم نمی‌توانیم.
هرکاری برای شروع سخت است و نقطه شروع در واقع نقطه عطف به انجام رساندن است.
از نظر شخصیت‌شناسی افراد ایده‌آل‌گرا از جمله کسانی هستند که بسیار فکر می‌کنند و به ندرت شروع می‌کنند.
این دسته از افراد درباره تمامی جزئیات به دقت تمام فکر می‌کنند.
تیر خلاص را به خودتان بزنید و این باور را جایگزین کنید که “ایده‌آل اصلا وجود ندارد”.
باید بپذیریم که فرایند نوشتن موضوعی نیست که دانش صفر تا صد برای آن وجود داشته باشد.
به عبارتی ما در هر زمان و مرحله‌ای نیازمند کسب دانش جدید و رفع ایرادهای گذشته هستیم.
پس نگران نباش و فقط شروع کن. در طول کار با کسب دانش بیشتر و یادگیری ایرادات کار را رفع خواهی کرد.
گاهی اوقات افراد برای پیداکردن کلمات ایده‌آل وسواس دارند و منتظر هستند تا بهترین و کامل‌ترین کلمه به ذهنشان خطور کند.
ممکن است در ابتدای نوشتن کلمات خوبی به ذهن شما نرسند و این موضوع موجب ترس شما شود.
پس بهتر است با هرچه که می‌توانید نوشتن را شروع کنید. مطمئن باشید که در طول نوشتن کلمات بهتری به سراغ شما می‌آیند.
سپس می‌توانید برگردید و دوباره مقاله خود را بررسی کنید. هرآنچه را نیازمند بهبود است با کلمات بهتر بهینه کنید.
وبینار دوره غیرحضوری خلق عادت نویسندگی (فیلم آموزشی)
تا می‌توانی بخوان
ما برای اینکه در یک مسیر ناآشنا گام بگذاریم نیازمند تجهیزاتی هستیم. یکی از این تجهیزات نقشه راه است.
یکی از پیش‌نیازهای نوشتن یک مقاله دانشگاهی، خواندن مقالات دیگران است. مطالعه نوشته‌های دیگران ما را ورزیده می‌کند.
خواندن و استفاده از تجربیان و لحن بیان نویسندگان دیگر نقشه راه ما در این مسیر است.
اگر ما مدتی در یک محیط با لهجه متفاوت زندگی کنیم به مرور از ته لهجه گفتاری آن منطقه استفاده خواهیم کرد.
برای اینکه نوشته‌های ما لهجه علمی بگیرد باید مطالب علمی مرتبط زیادی بخوانیم.
اگر این لهجه گرفتن آگاهانه و تعمدی و با نیت و خواست خودمان انجام شود این اتفاق با کیفیت بالاتری خواهد افتاد.
مشتاقانه کار را دنبال کن
اشتیاق یا از ابتدا وجود دارد و ما خود براساس علاقه خود موضوع را انتخاب می کنیم.
یا اینکه براساس پیشنهاد استاد یا یک سازمان روی موضوعی کار می‌کنیم که باید اشتیاق را در خود ایجاد کنیم.
اگر مقاله را براساس علاقه خود انتخاب کرده‌اید که هیچ در غیر این‌صورت روی نکاتی تمرکز کنید که در شما اشتیاق ایجاد کند.
مثلا فکر کنید که این موضوع قرار است چه مشکلی را از جامعه رفع کند؟
یا این مقاله چه کاربردی برای توسعه دانش در رفع یک مسئله خواهد داشت که شما را خوشحال می‌کند.
داشتن علاقه و اشتیاق در کار، نیروی محرکه شماست. وگرنه بعد از مدتی دلسرد و مایوس می‌شوید.
ما ناچاریم یا چیزهایی را که دوست داریم به دست بیاوریم یا چیزهایی را که داریم دوست داشته باشیم تا از زندگی لذت ببریم.
برای خود مهلت تعیین کن
حتی اگر برای نوشتن ضرب‌الاجل برایتان تعیین نشده و وقت آزاد دارید یا اینکه به صورت خودجوش قصد نوشتن دارید، خود را نظم دهید!
در گام اول عوامل حواس‌پرتی را شناسایی کنید. در گام بعدی برای مدیریت و کنترل آنها برنامه‌ریزی کنید.
اگر مدت زیادی در روز را بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت می‌گذرانید، اگر مدت طولانی با دوست خود صحبت یا چت می‌کنید، بهتر است ساعات استفاده از گوشی را کم کنید تا بتوانید روی هدف خود تمرکز داشته باشید.
با مدیریت عوامل حواس‌پرتی و دوری از آنها می‌توانید زمان بیشتر و با کیفیت‌تری روی کار خود متمرکز شوید.
وقتی شروع به نوشتن یک مقاله دانشگاهی می‌کنید تنها ابزاری را در کنار خود داشته باشید که برای کار مقاله‌نویسی شما لازم است.
در جایی آرام به دور از هرگونه وسایل اضافی و حواس پرت کن مستقر شوید و تنها به کاری که در حال انجام هستید تمرکز کنید.
در طول انجام هر مرحله از کار به خود پاداش دهید. این پاداش می‌تواند استراحتی کوتاه یا خوراکی مورد علاقه شما باشد.
این دو نکته (دوری از حواس‌پرتی و پاداش تکمیل هر بخش) به شما کمک می‌کند که مرحله به مرحله پیش بروید.
با این شیوه در بازه مشخصی کاملا متوجه تغییر خواهید شد و می‌بینید که واقعا توانستید بنویسید.
برای ایده پیدا کردن صبور و پرتلاش باش
ایده‌های خوب و ناب به ناگهان ظهور پیدا نمی‌کنند. همیشه در پشت ایده‌های خوب، تلاش‌های خوب هم وجود دارد.
یکی از متداول‌ترین گلایه‌های دانشجویان و پژوهشگران مبتدی نداشتن ایده است. بیان می‌کنند که نمی‌دانم درباره چه بنویسم؟
شکارچی ایده‌ها خودش را در معرض اطلاعات مورد نیازش قرار می‌دهد. بنابراین مطالب مرتبط با کار خود را بخوانید.
با افرادی که در حوزه کاری شما فعالیت می‌کنند ارتباط داشته باشید. هوشمندانه به محیط خود نگاه کنید.
گاهی اوقات ایده به صورت کلی به ذهن شما جرقه می‌زند، گام بعدی شما این است که آن را محدود کنید.
ممکن است یک ایده کلی، چند مقاله و پژوهش را متولد کند. بنابراین فرصت‌ها را عنیمت بشمارید.
دفترچه ایده داشته باشید. هرگاه موردی به ذهن شما خطور کرد آن را در دفترچه ایده خود یادداشت کنید.
روی رئوس مطالب فکر کن
مشخص کردن طرح کلی و ساختار مقاله و آنچه که قرار است بگویید بسیار اهمیت دارد.
رئوس مطالب برای نوشتن یک مقاله دانشگاهی به مقاله شما اسکلت می‌دهد و نقشه راه شما از ابتدا تا انتها را فراهم می‌کند.
به این وسیله می‌دانید که تمرکز و بررسی خود را روی چه چیزی معطوف کنید و از پراکنده‌نویسی دوری می‌کنید.
اگر از ابتدا و پیش از نوشتن مقاله رئوس مطالب خود را مشخص کنید انگار نیمی از کار را انجام داده‌اید.
پس از اینکه رئوس مطالب خود را مشخص کردید می‌تواند این اسکلت را با پژوهش‌ها و یافته‌ها و برداشت‌های خودتان پر کنید.
برخی از دانشجویان موقع نوشتن پشت کامپیوتر می‌نشینند و از ابتدا بدون هیچ چارچوبی شروع به نوشتن می‌کنند.
بعد از مدتی با خیل عظیمی از اطلاعات مواچه می‌شوند که نمی‌دانند چطور باید آنها را دسته‌بندی کنند.
در نهایت هم خسته و سرخورده با این تصور که “من نمی‌توانم مقاله بنویسم” کار را رها می‌کنند.
داشتن رئوس مطالب شاید برای نویسندگان و پژوهشگران کهنه‌کار ضرورت نداشته باشد اما نویسندگان مبتدی با انجام این تمرین مهارت مقاله‌نویسی خود را تقویت می‌کنند.
با ویرایش دوست باش
بسیاری از دانشجویان ویرایش را دوست ندارند. تصور می‌کنند که کارشان باید به اندازه‌ای خوب باشد که نیازی به ویرایش نداشته باشد.
به عقیده من این تصور در دو عامل ریشه دارد: ۱. شخصیت ایده‌آل‌گرا ۲. قرارداد ذهنی اشتباه.
ویرایش عمدتا بر سه اصل استوار است. ۱. جایگزین کردین کلمات بهتر ۲. روان‌سازی ساختار جمله ۳. رفع ابهامات مفهومی.
گاهی از اوقات وقت زیادی صرف این مسئله می‌شود که آیا این جمله بهترین کلمات را دارد؟ آیا مفهوم را به خوبی منتقل می‌کند؟ آیا از نظر ساختار دستوری اشکالی ندارد؟
به این صورت ساعت‌ها می‌گذرد و شما در یک جمله متوقف شده‌اید. بهتر است در ابتدای کار همه چیز را به همان صورت که به ذهن ما می‌رسد بنویسید و در فرصتی دیگر نوشته اولیه خود را ویرایش کنید.
گاهی نیز دانشجویان به این دلیل ویرایش را دوست ندارند چون تصور می‌کنند که دارند حاصل تلاش‌های خود را پاک می‌کنند.
این یک قرارداد ذهنی اشتباه است. ویرایش در جریان نوشتن یک مقاله دانشگاهی جزئی از فرایند نوشتن است و جدای از آن نیست.
برای اینکه ویرایش بهتری داشته باشید، اگر به اندازه کافی زمان دارید، چند روزی نوشته خود رها کنید و به آن فکر نکنید.
بعد از چند روز با ایده‌هایی نو و دیدگاهی متفاوت مقاله خود را به نحوی بخوانید که گویا خودتان آن را ننوشته‌اید.
این کار واقعا به بهبود نوشته اولیه شما کمک می‌کند. گاهی هم با توجه به اهمیت و نوع نوشته لازم است چندین بار آن را ویرایش کنید.
وبینار دوره غیرحضوری خلق عادت نویسندگی (فیلم آموزشی)
به ساده‌نویسی عادت کن
نوشتن جملات کوتاه، گویا و ساده هم به شما کمک می‌کند که مفهوم مورد نظر خود را به خوبی منتقل کنید هم به خواننده کمک می‌کند که منظور شما را به خوبی درک کند.
اجازه ندهید یک جمله به چند خط و یک فعل منتهی شود. یاد بگیرید یک جمله طولانی را به چندین جمله کوچک بشکنید و از نشانه‌های ارتباطی مناسب برای برقراری ارتباط میان آنها استفاده کنید.
استفاده از جمله‌های طولانی شما را به وحشت می‌اندازد، چون معمولا قدرت انتقال مفهوم با جملات طولانی کمتر است.
روی کار خود تمرکز کن
احتمالا در طول نگارش مقاله کلاسی مدام به این فکر می‌کنید که چگونه بنویسید تا استاد خود را تحت تاثیر قرار دهید.
در نوشتن فقط به جالب و جذاب نوشتن تمرکز کنید. سعی کنید مفاهیم را به خوبی بیان کنید تا برای مخاطب کاربردی باشد.
به این ترتیب تمرکز شما از عوامل بیرونی به درون خودتان منتقل می‌شود و این انتقال موجب بهبود عملکرد شما می‌شود.
اگز مقاله شما به اندازه کافی خوب باشد هرکسی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
کافیست در طول نوشته ذهن خود را به این باور برسانید که قرار است با این نوشته چیزهای مهمی به جهانیان بگویید.
با خود بلند صحبت کن
اگر هنوز هیچ راهکاری برای نوشتن به شما منتقل نشده تصمیم بگیرید راجع به موضوعی که دوست دارید با خودتان بلند صحبت کنید.
بلند صحبت کردن به عبارتی بلند فکر کردن است. با بلنداندیشی جریان ذهن شما فعال‌تر می‌شود.
علاوه بر خودتان می‌تواند با افراد دیگری که شاید به موضوع شما علاقه‌مند باشند صحبت کنید.
گاهی اوقات در همین فرایند گفتن و شنیدن جرقه‌هایی در ذهن اتفاق می‌افتد که به شما کمک می‌کند.
مطالب گفته شده جزء مهارت‌های پژوهشگریمهارت‌های پژوهشی مورد نیاز دانشجویان است که پیش‌تر در سایت مطالبی درباره آنها منتشر کرده بودیم.
